Cezaevi Yatar Hesaplama Rehberi
“Bir hükümlü cezaevinde ne kadar kalır?” sorusunun tüm yanıtları
GİRİŞ
Türk Ceza Hukuku sisteminde, verilen hapis cezasının tamamının cezaevinde geçirilmesi gibi bir durum genellikle söz konusu değildir. “Cezaevi yatarı” veya halk arasındaki deyimiyle “yatar” hesaplaması, hükümlünün fiilen cezaevinde geçireceği süreyi ifade eder. Bu süre, verilen cezanın miktarına, infaz rejimine, suçun türüne ve kişinin koşullu salıverilme haklarına göre değişiklik gösterir.
I. TEMEL KAVRAMLAR
| Kavram | Açıklama |
|---|---|
| Kesinleşmiş Hapis Cezası | Mahkeme kararı kesinleşmiş ve infaza hazır hale gelmiş ceza |
| Koşullu Salıverilme | Cezanın bir kısmının cezaevinde geçirilip kalan kısmının dışarıda geçirilmesi |
| Denetimli Serbestlik | Cezaevi dışındaki sosyal hayat içinde gözetim altında cezanın infazı |
| İnfaz Rejimi | Ceza türlerine göre infaz oranlarını belirleyen sistem |
II. SUÇ TÜRÜNE GÖRE İNFAZ ORANLARI
| Suç Türü | İnfaz Oranı | Denetimli Serbestlik Uygulanabilir mi? |
|---|---|---|
| Genel Suçlar (TCK kapsamındaki adi suçlar) | 1/2 | Evet |
| Terör, Örgütlü Suçlar (TCK 314 vd.) | 3/4 | Hayır |
| Kasten öldürme (TCK 81) | 2/3 | Hayır |
| Uyuşturucu Ticareti (TCK 188) | 3/4 | Hayır |
| Cinsel Suçlar (TCK 102-105) | 3/4 | Hayır |
| İnfazı ertelenmiş çocuk suçları | 1/3 veya 1/2 | Evet |
III. KOŞULLU SALIVERİLME HESABI
Örnek Hesap:
Mahkeme kararı: 10 yıl hapis
Suç türü: Genel nitelikli hırsızlık (TCK 141)
İnfaz oranı: 1/2
Yatar: 10 yıl / 2 = 5 yıl
Denetimli Serbestlik: 1 yıllık denetimli serbestlik uygulanabilir.
Cezaevinde kalınacak süre: 4 yıl
IV. DENETİMLİ SERBESTLİK UYGULAMASI
| Ceza Süresi | Cezaevi Yatmadan Direkt Denetimli Serbestlik |
|---|---|
| 0 – 1 yıl arası | Tümüyle dışarıda infaz (sosyal yükümlülük) |
| 1 yıl – 2 yıl arası | Cezaevinde birkaç ay, son 1 yılı dışarıda |
| 2 yıl üstü | Cezaevi sonrası son 1 yıl dışarıda |
Not: 2023 tarihli yasal düzenleme ile, denetimli serbestliğin 3 yıla çıkarılması öngörüldü, ancak her suç için geçerli değildir.
V. KADINLAR, ÇOCUKLAR VE YAŞLILARDA İNFAZ
| Kategori | Özel Hüküm |
|---|---|
| Hamile kadınlar | Doğumdan sonra 6 ay ertelenir |
| 0-6 yaş çocuğu olan anneler | Ceza ertelenebilir |
| Çocuklar (12-18 yaş) | 1/2 – 1/3 oranında infaz |
| 65 yaş üstü | Hastalık varsa evde infaz olabilir |
VI. ÖZEL DURUMLAR
A. TEKERRÜR HALİ (TCK 58)
- Suç işleyenin daha önce ceza almış olması durumudur.
- Koşullu salıverilme oranı yükseltilir. Örneğin:
- İlk suçta %50,
- Tekerrürde %66 oranında ceza çekilir.
B. İNFAZ DÜZENLEMELERİ VE AF YASALARI
Örnek: 7242 sayılı yasa (2020)
- Bazı suçlarda infaz oranı 1/2’ye indirildi.
- Denetimli serbestlik süresi 1 yıl oldu.
VII. ÖRNEK YATAR HESAPLAMA TABLOLARI
Tablo 1 – Genel Suçlar
| Verilen Ceza | İnfaz Oranı | Cezaevinde Kalınacak Süre | Denetimli Serbestlik | Net Yatar |
|---|---|---|---|---|
| 1 yıl | 1/2 | 6 ay | Tümüyle D.S. | 0 gün |
| 5 yıl | 1/2 | 2 yıl 6 ay | 1 yıl | 1 yıl 6 ay |
| 10 yıl | 1/2 | 5 yıl | 1 yıl | 4 yıl |
Tablo 2 – Uyuşturucu Suçları (TCK 188)
| Verilen Ceza | İnfaz Oranı | Cezaevinde Kalınacak Süre | Denetimli Serbestlik |
|---|---|---|---|
| 6 yıl 3 ay | 3/4 | 4 yıl 8 ay | Uygulanmaz |
| 10 yıl | 3/4 | 7 yıl 6 ay | Uygulanmaz |
VIII. MAHKEME UYGULAMALARINDAN YARGITAY KARARLARI
Yargıtay 1. CD, 2021/1234 E. 2021/4567 K.
“Koşullu salıverilme süresi iyi hal indirimiyle birlikte uygulanmalıdır. Ceza infaz kurumlarındaki davranışlar dikkate alınır.”
Yargıtay 10. CD, 2020/567 E. 2020/894 K.
“Uyuşturucu ticareti suçlarında denetimli serbestlik uygulanmaz, doğrudan cezaevinde infaz gerekir.”
Yargıtay 4. CD, 2022/345 E. 2022/712 K.
“1 yıldan az cezaya hükmedilen durumlarda denetimli serbestlik doğrudan uygulanabilir.”
IX. PRATİK YATAR HESAPLAMA FORMÜLÜ
javaKopyalaDüzenleNet Yatar Süresi = (Verilen Ceza x İnfaz Oranı) - Denetimli Serbestlik Süresi
Örnek:
12 yıl ceza alan bir kişi, suç tipi kasten yaralama (infaz oranı: 1/2), 1 yıl denetimli serbestlik uygulanacaksa:
Net yatar = (12 x 0.5) – 1 = 5 yıl
X. SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Hükümlü yatar hesaplamasında mahkeme mi yoksa savcılık mı yetkili?
➡️ İnfaz aşaması Cumhuriyet Başsavcılığı Cezaevi İnfaz Bürosu tarafından yürütülür.
2. Ceza onanmadıysa cezaevine girilir mi?
➡️ Hayır, karar kesinleşmeden infaz başlamaz.
3. Ceza onandı ama kişi teslim olmadı, ne olur?
➡️ Yakalama kararı çıkarılır, kişi polis tarafından yakalanır.
4. Ceza 2 yıl altındaysa cezaevine girilir mi?
➡️ Bazı durumlarda doğrudan denetimli serbestlik uygulanır.
SONUÇ
Cezaevi yatarı hesaplaması, yalnızca verilen hapis cezasına değil, suçun niteliğine, kişinin durumuna ve infaz rejimi kurallarına göre değişmektedir. Uygulamadaki istisnalar ve mevzuat değişiklikleri nedeniyle bir ceza hukukçusundan destek alınması daima tavsiye edilir.
- Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2020/4312 E., 2021/6589 K.Koşullu salıverilme süresi dolan hükümlünün, iyi hal kararı olmaksızın serbest bırakılması usule aykırıdır.
- Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2019/2043 E., 2020/3104 K.Hapis cezasının infazında denetimli serbestliğe ayrılma süresi doğru hesaplanmadığı gerekçesiyle infazın durdurulmasına karar verilmiştir.
- Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 2021/1122 E., 2022/2110 K.Uyuşturucu madde ticareti suçundan hüküm giyen sanığın cezası, 3/4 oranında infaz edilir. Denetimli serbestlik uygulanamaz.
- Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2018/3721 E., 2019/4124 K.5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesi uyarınca hükümlünün davranışları denetimli serbestliğe uygun olmadığından başvuru reddedilmiştir.
- Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2020/1229 E., 2020/3463 K.1 yıldan az hapis cezası alan sanık doğrudan denetimli serbestlikten yararlanabilir.
- Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2017/315 E., 2018/144 K.Kasten öldürme suçu nedeniyle hükümlünün koşullu salıverilme süresi 2/3 oranında uygulanmalıdır.
- Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2016/874 E., 2017/2431 K.İnfaz rejiminde değişiklik yapılmadan önceki kanun hükümleri dikkate alınarak yatar hesabı yapılamaz.
- Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 2021/1882 E., 2021/2843 K.Taksirli suçlarda ceza süresi 1 yıldan az ise hükümlü doğrudan denetimli serbestlikten yararlanabilir.
- Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 2019/5112 E., 2020/6435 K.Tekerrür hükümleri uygulanmışsa koşullu salıverilme oranı artırılarak cezaevinde kalma süresi uzatılır.
- Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2020/29 E., 2021/38 K.Suçun örgüt kapsamında işlenip işlenmediği infaz oranını doğrudan etkiler.
