Şartlı Tahliye (Koşullu Salıverme) Nedir?

Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) Nedir?

Hapis cezası hükmedilmiş şahıs, cezaevinde kaldığı süre boyunca iyi halli olduğu ve sosyal hayata uyum sağlayacağına kanaat edilmişse kalan ceza cezaevinin dışında, dışarıda olacağı bir biçimde geçirmesine koşullu salıverilme deniyor. Bu gibi hallerde cezanın kalanının dışarıda geçme kararı şartlı tahliye olarak isimlendirilir. Bunun yanında şartlı tahliye, failin sosyal hayata kazandırılmasını ve iyi halli olma halinin devam etmesine teşvik etmeyi hedefler.

Yasanın öngördüğü süreyi iyi halle doldurmuş olan hükümlü kendisi koşullu salıverilebilmesi için talepte bulunabilir. Fakat hükümlünün uygun şartlar sağlandığında talep aranmaksızın da koşullu salıverilmesi mümkündür.

Salıvermenin koşullu olmasının sebebi hükümlünün kalan ceza süresi içinde suç işlememesi ve bazı yükümlülüklere uymasından dolayıdır. Bu yönü ile koşullu salıverme kararı ile cezanın infazı tamamlanmış sayılmaz. Koşullu salıverme sadece kesin salıverme gününe kadar geçecek sürede bazı şartlar altında hükümlünün serbest bırakılmasını sağlamaktadır. Bu anlamda koşullu salıvermenin amacı, mahkumu topluma yeniden kazandırmak ve iyi halli olma durumunu devam ettirmesi için teşvik etmektir.

Biihakkın (hak ederek) tahliye tarihi; cezanın infazına başlandığı günden itibaren hesaplanmak üzere, hükümlünün mahkeme kararında belirlenen tüm ceza süresini cezaevinde ve şartlı tahliye olduğunda dışarda geçirerek tamamlayacağı tarihtir. Örneğin, Uyuşturucu satışı suçundan 10 yıl hapis cezasına ilişkin mahkumiyet hükmünün 01.06.2010 tarihinde infazına başlandığında; 4 yıl cezaevinde, 1 yıl denetimli serbestlik altında, diğer 5 yılı da hiçbir yükümlülük olmadan koşullu salıverilme hükümlerine göre geçiren hükümlünün bihakkın (hakederek) tahliye tarihi 01.06.2020 olacaktır.

Hükümlünün şartlı tahliye hükümlerinden yararlanabilmesi için hapis cezasının infazı esnasında bazı koşulları yerine getirmesi gerekir. Hükümlünün koşullu salıverme hükümlerinden yararlanabilmesi için şu üç şartın gerçekleşmesi gerekir:

• Cezanın bir kısmının infaz edilmesi şartı,
• Hükümlünün iyi halli olması şartı,
• Mahkemenin koşullu salıverme kararı.

Koşullu Salıverilme İçin İnfaz Oranları Nedir ?

14 Nisan 2020 tarihinde çıkarılan 7242 sayılı Kanun ile beraber, koşullu salıverilme durumu için infaz oranı 1/2 olarak belirlendi. Bunun anlamı şahıs 10 yıl hapis cezasına mahkum edilmiş bir şahıs ise iyi halli olarak 5 senesini cezaevinde geçirdiği durumda koşullu olarak salıverilebiliyor. Fakat her suçtaki infaz oranının 1/2 olarak kabul edilmediğinin bilinmesi gerekir. 2/3 ya da 3/4 biçiminde istisna da olsa uygulanan infaz oranları da bulunmaktadır. Bu yazımızda da detaylı olarak bunlara değineceğiz.

Koşullu Salıverilme İçin İnfaz Oranları

14/04/2020 tarihli 7242 sayılı Kanun ile birlikte kural olarak, koşullu salıverilme için infaz oranı 1/2 olarak belirlenmiştir. Yani kişi 10 yıl hapis cezasına mahkum edilmiş ise iyi halli olarak 5 yılının cezaevinde geçirdiği takdirde koşullu olarak salıverilecektir. Ancak her suç için infaz oranı 1/2 olarak kabul edilmemiştir. 2/3 ve 3/4  şeklinde istisnai olarak uygulanan infaz oranları da mevcuttur. Daha açık ve anlaşılır olması için infaz oranları aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

Kural olarak infaz oranı 1/2’dir.

İnfaz Oranı 2/3 Olan Haller:

• Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
• Tekerrür halinde işlenen suçlar,
• Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar,
• 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

İnfaz Oranı 3/4 Olan Haller:

• Cinsel saldırı suçu (TCK m.102/2)
• Cinsel istismar suçu (TCK m.103)
• Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu (TCK m.104/2-3)
• Uyuşturucu madde ticareti suçu (TCK m.188)
• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.

Müebbet Hapis ve Ağırlaştırılmış Müebbet Hapislerde İnfaz Süresi:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 30 yılını,
• Müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 24 yılını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 36,
• Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 30,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 36,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 30,
• Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 28 yıldır.
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 36 yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 30 yılını cezaevinde çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
• Ancak, bu süreler;
• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,
• Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,
• Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yıldır.

Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Yasağı

Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) hükümlerinin uygulanamayacağı haller şunlardır:

• 5275 m.107/16 uyarınca;
  • Devletin Güvenliğine Karşı Suçlardan,
  • Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlardan ,
  • Milli Savunmaya Karşı Suçlardan

birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla “ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet” hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.

• 5275 sayılı kanunun 108/3. Maddesine göre; İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez.
• 4771 sayılı Kanun uyarınca idam cezası hapis cezasına çevrilen hükümlüler şartlı tahliye hükümlerinden yararlanamaz.

İyi Halli Olmak Nedir?

Koşullu salıverme koşullarından yararlanabilmek için çeşitli şartları sağlamak gerekir. Bunun en başında ise cezaevinde kalınan süre içerisinde herhangi bir suça karışmamak olarak nitelendirilebilir. Eğer ki ceza evinde geçirilen süre içerisinde alınan bir ceza sicile işlenirse bu ceza kişinin şartlı salıvermeden faydalanma olanağını ortadan kaldırır. Bu durum aslında kişileri ceza evlerinde daha sakin olmaya ve suç işlememeye gayret ettirmek için konulan bir kuraldır.

Yetkili ve Görevli Mahkeme Tarafından Koşullu Salıverilme Kararı Verilmesi Şartı

Koşullu salıverilme, mahkeme kararı ile mümkündür. Hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, infaz işlemlerinin yapıldığı yerin hakimliğine verilir. Mahkemenin bu raporu uygun bulması halinde hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üzerinden karara bağlanacaktır. Mahkeme raporu uygun bulmadığı takdirde gerekçesini kararında gösterir ve bu karara karşı CMK m.267 ve devamı uyarınca  itiraz yoluna gidilebilecektir. Burada söz konusu rapor, hükümlünün iyi halli olduğunu gösteren belgedir. Raporun hükümlünün iyi halli olduğunu göstermesi veya iyi halliliği içermeyen rapora yapılan itirazın kabulü halinde koşullu salıverilme kararı verilebilecektir.

Koşullu salıverilme kararı yetkili ve görevli mahkeme tarafından verilmelidir. Kararı vermeye yetkili ve görevli mahkeme, infazın yapıldığı yerin İnfaz Hakimliği’dir. (5275 m. 107/11)

Ayrıca;

1. Koşullu salıverme yani şartlı tahliye süresi hesaplanırken, hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirmiş olduğu her bir gün iki gün olarak hesaplanmaktadır.
2. Koşullu salıverilmiş olan hükümlünün tabi tutulacak olduğu denetim süresi yukarıda vermiş olduğumuz fıkralara göre infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin yarısı kadardır. Ancak süreli hapislerde hak ederek tahliye tarihini geçemez.
3. Hükümlü, denetim süresinde, infaz kurumunda öğrenmiş olduğu mesleği bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı mesleği icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında icra edebilir.
4. 18 yaşını aşmamış yani 18 yaşından küçük olan hükümlüler deneyim süresinde eğitimlerine, gerektiği takdirde barınma imkanı da bulunan bir kurumda devam ederler.
5. Bir hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, hükmü veren mahkemeye; hükümlü başka bir yerde bulunuyorsa o yerde bulunan aynı derecedeki mahkemeye verilir.
6. Mahkeme, bu raporu uygun bulursa hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üzerinde karar verir. Mahkeme, raporu uygun bulmadığı takdirde gerekçesini kararda gösterir. Bu kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Koşullu Salıverme Kararının Geri Alınması?

Koşullu salıvermeden sonra ceza devam eder. Bu süre içerisinde kişinin işlediği suçlar koşullu salıverme koşullarını ihlal ettiği anlamına gelir ve bu durumdan yararlanma olanağı ortadan kalkar. Kişi kalan cezasını çekmekle kalmaz aynı zamanda yeni işlediği cezanın da süresini ceza süresine eklemiş olur. Koşullu salıverme şartını bozduğu için de çeşitli ek cezalar verilebilir.

Koşullu salıverme sürecinden hükümlü kişi en yakın emniyet müdürlüğüne giderek belli aralıklarla imza atmak zorundadır.İmza yükümlülüğünü yerine getirmediği durumlarda koşullu salıverme durumu iptal olur. Bir kere koşullu salıverme halinde ceza işlediği zaman başka bir koşullu salıvermeden yararlanması mümkün değildir. Bu nedenle koşullu salıvermeden yararlanan kişilerin çok dikkatli olması gerekmektedir.

Koşullu salıverilmenin geri alınabilmesi için işlenen yeni suçun cezasının “hapis cezası” olması gerekmektedir. Aksi takdirde koşullu salıverilme kararı geri alınamayacaktır. Bu sebeple hükümlünün denetim süresi içinde işlediği yeni suçun cezası adli para cezası ise koşullu salıverilme kararı geri alınamayacaktır. Ayrıca işlenen yeni suçun cezası kanunda hapis cezası olmasına rağmen bu ceza adli para cezasına çevrilmişse koşullu salıverilme kararı geri alınamaz.

1. Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,
2. Bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla ihlalin niteliğine göre takdir edilecek bir sürenin ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir.

Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra, aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.

Koşullu salıverilmenin geri alınması kararının verilmesinde yetkili mahkeme, 5275 sayılı Kanunun 107/15’e göre, koşullu salıverilme kararının koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren ilk derece mahkemesinin bulunduğu yer İnfaz Hakimliği’dir. Hükmün, Yargıtay tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Ankara İnfaz Hakimliği, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Bölge Adliye Mahkemesinin bulunduğu İl İnfaz Hakimliği tarafından koşullu salıverilme kararının geri alınmasına dosya üzerinden karar verilecektir.

Koşullu Salıverme Kararının Geri Alınması Kararına İtiraz nereye yapılır ?

Koşullu salıverilmenin geri alınması kararına itiraz edilebilecektir. Bu hususta verilecek kararlara karşı CMK m. 268 uyarınca itiraz yoluna başvurulabilecektir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olup, bu kararlara karşı olağan kanun yoluna başvurulamaz. Kesin olan bu kararlar ancak olağanüstü kanun yolu olan, “kanun yararına bozma” ile ortadan kaldırılabilecektir.

İnfaz Hakimliği’nin koşullu salıverilmenin geri alınması kararına karşı Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilir.

Koşullu Salıverme Ve Denetimli Serbestlik Farkı Nedir?

Koşullu salıverme ve denetimli serbestlik farkı nedir? Denetimli serbestlik kanun tarafından belirtilmiş, deneme süresi içerisinde kişinin cezasını topluma karışarak infaz edilmesine olanak getiren bir ceza hukuku kurumudur. Denetimli serbestlik sayesinde kişi, sosyal yaşamın içerisinde bulunabilecek dışarıya uyum sağlaması mümkün hale gelecektir. Kişi cezaevinde iken, koşullu salıverilmesine belirli bir süre kalması halinde tahliye edilecek dışarıda toplum içerisinde denetim altında tutulacaktır. Denetimli serbestlik 5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu içerisinde yer bulmaktadır.

Koşullu salıverilme kararı denetimli serbestlik yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması halinde Denetim süresinin geçirilmesinden sonra mahkeme tarafından verilen bir karardır. Yani koşullu salıverilme kararı denetimli serbestlik uygulamasının bitmesinden sonra verilmiş olan bir karardır.

Denetimli serbestlikte asıl amaç, hüküm giymiş kişilerin, hapishane içerisinde özgürlükleri elinden alınmış şekilde tutulması yerine sosyal yaşam içerisinde uyumlu bir şekilde suçu işlemeyerek topluma kazandırılmasıdır. Denetimli serbestliğin koşullu salıverilmeden farkı şudur ki denetimli serbestlik koşullu salıverilmeden önce hükümlünün sosyal hayata uyum sağlayıp sağlayamamasını incelemektir. Böylece koşullu salıverilme durumu gerçekleştiğinde, hükümlü kişinin dışarıda insanlarına ilişkilerine nasıl gerçekleştireceği, yaşantısının nasıl devam ettireceği ve suçunun tekrarlayıp tekrarlamayacağının gözlemlenmesi mümkün olacaktır. Bunun için de kişi tahliye edilerek denetim altında dışarıda tutulur.

Koşullu Salıverilmenin Geri Alınmasında Yetkili Mahkeme İle İlgili Yargıtay Kararları

• Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2015/6070 Sayılı Kararında

“5275 sayılı Kanunun 107/15-a maddesi gereği, şartlı tahliye kararının geri alınmasına, koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren mahkeme tarafından deneme süresi içinde işlenen suça ilişkin hükmün kesinleşmesinden sonra karar verilmesi gerektiği yönündeki düzenleme doğrultusunda, kararın kesinleşmesinin akabinde koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren İzmir 7. Ağır Ceza Mahkemesi’ne şartlı tahliye kararının geri alınması yönünde ihbarda bulunulmasına karar vermekle yetinilmesi gerektiği gözetilmeden, deneme süresinde işlenen suça ilişkin hükümle birlikte aynı zamanda şartlı tahliye kararının geri alınmasına da karar verilmesi hukuka aykırıdır.”

• Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2016/2543 Sayılı Kararında

“Sanık, suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olma, kişiyi hürriyetten yoksun kılma ve 6136 sayılı Kanuna muhalefet suçlarından 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 220/2,3, 109/2,3-a,b, 62 ve 6136 sayılı Kanunun 13/1. maddeleri uyarınca 1 yıl 3 ay hapis, 3 yıl 4 ay hapis ve 2 yıl 6 ay hapis cezalarına mahkum olmuştur. Dosya kapsamına göre, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/4. maddesinde yer alan hükmün, “Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar cezalarının dörtte üçünü infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.” şeklindeki düzenlemesi karşısında, hükümlü hakkında örgüt faaliyeti kapsamında hürriyetten yoksun kılma ve 6136 sayılı Kanuna muhalefet suçlarından 5237 sayılı Kanunun 109 ve 6136 sayılı Kanunun 13/1. maddeleri uyarınca verilen mahkumiyet hükümlerinin infazının 5275 sayılı Kanunun 107/4. maddesi gereğince (¾ oranında) yapılması gerektiğinin gözetilmemesi hukuka aykırıdır.”

Koşullu Salıvermenin Geri Alınması İtiraz Dilekçesi

Koşullu salıverilmenin geri alınmasına karşı itiraz dilekçesi yazmak uzmanlık gerektiren bir durumdur. Bu nedenle dilekçenin yazılabilmesi için uzman ceza avukatından yardım almanızı önermekteyiz.