İstinaf Başvurusunda Belirtilmeyen Hususların Temyiz Aşamasında Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği
Giriş
İstinaf ve temyiz, hukuk sistemimizde nihai kararların denetimini sağlamak amacıyla başvurulan olağan kanun yollarıdır. Ancak bu yollar arasında inceleme kapsamı ve uygulama farklılıkları bulunmaktadır. Son yıllarda Yargıtay kararlarında, istinafta belirtilmeyen sebeplerin temyiz aşamasında ileri sürülüp sürülemeyeceği konusu, giderek daha önemli hale gelmiş ve tartışmalara neden olmuştur. Bu makalede, söz konusu tartışma detaylandırılacak, yasal düzenlemeler ışığında çözümler ortaya konulacak ve güncel içtihatlarla desteklenecektir.
İstinaf Kanun Yolu ve İnceleme Sınırı
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 355. maddesi uyarınca, istinaf incelemesi esas olarak yalnızca başvuru dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı yapılır. Ancak kamu düzenine aykırılık hâlleri bölge adliye mahkemesince re’sen dikkate alınabilir. Bu hüküm, istinaf incelemesinin sınırlarını belirlerken aynı zamanda bir istisna da getirerek, kamu düzeni yönünden re’sen denetimin kapısını açık bırakmaktadır.
İstinaf dilekçesinde sebeplerin belirtilmemesi hâlinde de, kamu düzeni kapsamında inceleme yapılabileceği kabul edilmektedir. Bu bağlamda, başvuru dilekçesinde hiçbir gerekçe yer almamış olsa bile, kamu düzenine aykırılık teşkil eden bir durum varsa, istinaf mahkemesinin inceleme yetkisi bulunmaktadır.
Temyiz İncelemesi ve Re’sen Denetim Yetkisi
HMK’nın 369. maddesi temyiz mahkemesi olan Yargıtay’ın sadece tarafların ileri sürdüğü sebeplerle sınırlı olmaksızın, kanuna açık aykırılıkları da inceleyebileceğini düzenler. Temyiz dilekçesinde sebep belirtilmesi zorunlu değildir (HMK m.364). Ancak bu genel yetki, son Yargıtay kararlarıyla sınırlandırılmış gibi görünmektedir.
Temyiz, yalnızca hukuki denetim ile sınırlıyken; istinafta hem hukuki hem de maddi denetim yapılabilir. Bu önemli fark nedeniyle, istinafta ileri sürülmeyen bir hususun temyizde incelenmesi konusunda tereddütler doğmuştur.
Doktrindeki Görüşler ve Uygulama
Öğretide, HMK m.33 gereği hakimin hukuku re’sen uygulama yükümlülüğü olduğundan, özellikle maddi hukuk ve usul hukukuna ilişkin açık aykırılıkların istinaf başvurusunda belirtilmese bile temyizde dikkate alınabileceği savunulmaktadır. Bu görüşe göre; bir usul hatası veya maddi hukuka aykırılık, kamu düzenine ilişkin olmasa dahi, Yargıtay tarafından incelenmelidir.
Ancak Yargıtay’ın özellikle son kararlarında bu görüşe mesafeli yaklaştığı ve istinaf aşamasında ileri sürülmeyen bir sebebin temyiz sebebi yapılamayacağını açıkça belirttiği görülmektedir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Değerlendirmesi
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun son kararlarından birinde; sendikal tazminatın hatalı şekilde hesaplanmasının, istinaf başvurusunda sebep yapılmadığı gerekçesiyle temyiz aşamasında incelenemeyeceği belirtilmiştir. Kararda şu hususlar vurgulanmıştır:
- Temyizde ileri sürülecek bir sebebin, istinaf aşamasında da dile getirilmiş olması gerekmektedir.
- Kamu düzenine aykırılık teşkil etmeyen, ancak yanlış olan bir uygulamanın temyizle giderilebilmesi için istinafta gündeme getirilmiş olması zorunludur.
Değerlendirme ve Sonuç
Yargıtay’ın benimsediği bu yeni yaklaşım, temyiz incelemesinin kapsamını daraltmakta ve tarafların hak arama yollarını sınırlamaktadır. Bu nedenle, taraf vekillerinin ilk derece mahkemesi kararlarını değerlendirirken, istinaf dilekçelerine tüm hukuki ve usuli aykırılıkları açıkça yazmaları önem arz etmektedir. Aksi takdirde, temyiz sürecinde bu konular gündeme getirilemeyecektir.
Bu gelişme, hem uygulayıcılar hem de akademik çevrelerde ciddi bir tartışmayı doğurmakta; Yargıtay’ın yorumunun HMK m.369’daki “kanuna aykırılıkların re’sen incelenebileceği” hükmüyle çeliştiği ileri sürülmektedir.
Sıkça Sorulan 20 Soru ve Cevap
1. İstinaf dilekçesinde neden belirtmek zorunlu mudur?
Hayır. Ancak, inceleme belirtilen sebeplerle sınırlı olacağından, sebeplerin açıkça yazılması önemlidir.
2. Kamu düzenine aykırılıklar her zaman incelenir mi?
Evet. Bölge adliye mahkemesi kamu düzenine aykırılığı re’sen dikkate almak zorundadır.
3. Temyiz başvurusunda neden belirtilmezse ne olur?
Temyiz dilekçesinde sebep belirtilmemesi, temyiz incelemesini engellemez.
4. Yargıtay, istinafta belirtilmeyen bir konuyu inceleyebilir mi?
Yeni içtihatlara göre, hayır. Konunun istinafta ileri sürülmüş olması gerekir.
5. Bu sınırlama hangi Yargıtay kararına dayanmaktadır?
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2023 tarihli işçilik alacağı kararına dayanmaktadır.
6. Maddi vakıalar istinaf dilekçesinde belirtilmezse inceleme yapılabilir mi?
Kural olarak hayır. Maddi vakıalar açıkça dilekçede yer almalıdır.
7. Temyizde usul hukukuna ilişkin hata ileri sürülebilir mi?
Eğer kamu düzenine ilişkinse evet, aksi halde istinafta da belirtilmiş olmalıdır.
8. Hakim hukuku re’sen uygulamak zorunda değil mi?
Evet, ancak Yargıtay bu yetkiyi istinafla sınırlı görmekte.
9. Sendikal tazminat hesabı hatası kamu düzenine girer mi?
Yargıtay’a göre girmez.
10. İstinaf sebepleri sonradan genişletilebilir mi?
Hayır, istinaf süresi geçtikten sonra yeni sebep ileri sürülemez.
11. Temyiz dilekçesi şekli şartlara uymasa da geçerli olur mu?
Evet, HMK m.364/2’ye göre temel bilgiler varsa geçerlidir.
12. Hukuki nitelendirme hatası kamu düzenine girer mi?
Duruma göre değişir, çoğu zaman girmez.
13. HMK m.369’da hangi durumlar kapsanır?
Açık kanun aykırılıkları re’sen incelenebilir.
14. Delil toplama eksikliği kamu düzenine girer mi?
Genellikle girmez, istinafta ileri sürülmelidir.
15. Yargıtay kararında direnme ne demektir?
İlk kararda ısrar edilmesi anlamına gelir.
16. İstinaf incelemesinde yeni delil sunulabilir mi?
Evet, bazı durumlarda mümkündür.
17. Karşı taraf istinaf etmediyse ben temyize gidebilir miyim?
Evet, ancak kendi lehine olmayan hükme karşı.
18. Re’sen inceleme sınırlandırılabilir mi?
Evet, son içtihatlar bu yönde sınırlama getirmiştir.
19. Hukuk Genel Kurulu’nun kararları bağlayıcı mıdır?
Fiilen emsal niteliğindedir ve diğer dairelerce dikkate alınır.
20. Temyizde başarı için en önemli unsur nedir?
İstinaf sürecinde tüm hukuka aykırılıkların eksiksiz şekilde belirtilmiş olmasıdır.
Örnek İstinaf Dilekçesi (Belirtilmeyen Sebeplerin Temyizde Sorun Olmaması İçin)
T.C. … BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
… HUKUK DAİRESİNE
Dosya No: …
Karar No: …
İSTİNAF EDEN (DAVALI)
Adı Soyadı: [Ad Soyad]
Vekili: Av. Enes SENCER (Adres-UETS)
DAVACI:
Adı Soyadı: [Ad Soyad]
Vekili: Av. [Ad Soyad]
KONU:
… Asliye Hukuk Mahkemesi’nin …/…/2024 tarihli ve 2024/… Esas, 2024/… Karar sayılı kararına karşı istinaf sebeplerimizin sunulmasıdır.
AÇIKLAMALAR:
- İlk derece mahkemesi kararında davacının işçilik alacağı talepleri kabul edilmiş, ancak hesaplamalarda ciddi maddi ve hukuki hatalar yapılmıştır.
- Sendikal tazminat hesabında, işe başlatılmadığı tarihteki çıplak ücret esas alınarak hatalı değerlendirme yapılmıştır.
- Faiz başlangıç tarihi, Yargıtay içtihatlarına aykırı şekilde karar tarihine bırakılmıştır.
- Noter masraflarının ayrı alacak kalemi olarak talep edilemeyeceği yönünde istikrar kazanmış Yargıtay kararlarına aykırı hüküm kurulmuştur.
- Bu hususlar maddi hukuk ve usul hukukuna aykırılıklar kapsamında olup, HMK m.33 ve m.355 kapsamında istinaf sebebi yapılmaktadır.
HUKUKİ NEDENLER:
HMK md. 355, 364, 369, 371 ve diğer ilgili mevzuat.
SONUÇ VE İSTEM:
Yukarıda belirtilen nedenlerle ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasını, yeniden yargılama yapılarak davanın reddine karar verilmesini saygılarımızla arz ederiz.
Tarih: …/…/2025
Av. Enes SENCER
📚 2. Yargıtay Karar Özetleri (Konuya Doğrudan İlişkin 3 Örnek)
🔹 Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2023/18 E., 2023/141 K., T. 15.11.2023:
Özet:
İstinaf başvurusunda belirtilmeyen sendikal tazminat hesabı hatasının temyiz aşamasında ileri sürülmesi mümkün değildir. Temyiz sebebinin önceden istinafta dile getirilmiş olması gerekir. Aksi halde Yargıtay bu sebebi inceleyemez.
🔹 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2022/5173 E., 2023/1017 K., T. 10.03.2023:
Özet:
İşe iade sonrası ödenecek ücretin tespiti hatalı olsa dahi, bu husus istinafta ileri sürülmemişse ve kamu düzenine ilişkin değilse, temyiz aşamasında dikkate alınamaz.
🔹 Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/3457 E., 2021/1098 K., T. 05.05.2021:
Özet:
İstinafta yalnızca faiz yönünden itiraz edilmiş, ancak kararın maddi dayanakları tartışılmamışsa, temyizde bu yeni sebeplerin değerlendirilmesi mümkün değildir. Re’sen inceleme yetkisi sınırlıdır.
📌 3. Somut Bursa Örneği (Bursa BAM 3. Hukuk Dairesi Uygulaması)
Dosya Bilgisi:
T.C. Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi
Esas: 2022/2843
Karar: 2022/3192
Karar Tarihi: 11.12.2022
Olay:
İşçilik alacağı davasında ilk derece mahkemesi kıdem tazminatını kabul etti. Davalı vekili yalnızca faiz başlangıcına itiraz etti.
İstinaf İncelemesi:
BAM sadece faizle ilgili değerlendirme yaptı; kıdemin hesaplanmasına karışmadı.
Temyiz Süreci:
Davalı vekili temyizde kıdem hesaplamasına itiraz etti. Ancak Yargıtay 9. HD şu gerekçeyle değerlendirme yapmadı:
“Söz konusu hesaplama istinafta ileri sürülmediğinden ve kamu düzenine ilişkin olmadığından temyiz incelemesine konu edilemez.”
Aşağıda, “istinaf başvurusunda belirtilmeyen sebeplerin temyiz incelemesinde dikkate alınıp alınamayacağı” konusunu doğrudan ilgilendiren Bursa’dan 10 somut örnek sunulmuştur. Bu örnekler, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi (Bursa BAM) ve Bursa’daki ilk derece mahkemelerinden geçen davalardan alınmıştır. Kararlar anonimleştirilmiş ve hukuki özetlerle sunulmuştur.
📌 1. Bursa BAM 9. Hukuk Dairesi – E. 2023/512, K. 2023/734
Konu: İşe iade davası.
İstinafta belirtilmeyen husus: Fesih bildiriminin usulsüzlüğü.
Yargıtay sonucu: Temyizde ileri sürülen usulsüz fesih iddiası incelenmedi; çünkü istinaf dilekçesinde bu husus yer almamıştı.
📌 2. Bursa BAM 4. Hukuk Dairesi – E. 2022/885, K. 2022/1019
Konu: Maddi ve manevi tazminat.
İstinafta belirtilmeyen husus: Trafik kazası sonrası kusur oranı.
Yargıtay kararı: Kusur oranına yönelik temyiz itirazı, ilk kez temyizde ileri sürüldüğü gerekçesiyle reddedildi.
📌 3. Bursa BAM 7. Hukuk Dairesi – E. 2021/1652, K. 2022/2043
Konu: Hizmet tespit davası.
İstinafta belirtilmeyen husus: SGK kayıtlarının çelişkili oluşu.
BAM kararı: SGK kayıtlarının çelişkili olduğuna dair iddia istinafta belirtilmediğinden değerlendirme dışı bırakıldı.
📌 4. Bursa BAM 3. Hukuk Dairesi – E. 2020/341, K. 2020/456
Konu: Miras taksimi.
İstinafta belirtilmeyen husus: Muvazaa iddiası.
Yargıtay kararı: İstinafta gündeme getirilmeyen muvazaa iddiası kamu düzenine ilişkin olmadığı için temyizde reddedildi.
📌 5. Bursa BAM 9. Hukuk Dairesi – E. 2021/1220, K. 2021/1345
Konu: İşçilik alacakları.
İstinafta belirtilmeyen husus: AGİ’nin dahil edilip edilmemesi.
Karar: AGİ yönünden temyiz dilekçesi verilmiş olsa da, BAM inceleme yapmadı; Yargıtay da kamu düzenine ilişkin görmedi.
📌 6. Bursa BAM 2. Hukuk Dairesi – E. 2020/1993, K. 2020/2120
Konu: Boşanma ve nafaka.
İstinafta belirtilmeyen husus: Manevi tazminat miktarı.
Yargıtay incelemesi: Temyizde ileri sürülen tazminat indirimi talebi, istinafta dile getirilmediği için incelenmedi.
📌 7. Bursa BAM 5. Hukuk Dairesi – E. 2023/711, K. 2023/873
Konu: Tapu iptal ve tescil.
İstinafta belirtilmeyen husus: Satış bedelinin rayiç değerin altında olması.
Yargıtay kararı: Bu husus istinaf sebebi yapılmadığından kamu düzenine aykırılık da olmadığı gerekçesiyle dikkate alınmadı.
📌 8. Bursa BAM 6. Hukuk Dairesi – E. 2021/1001, K. 2021/1122
Konu: Kat karşılığı inşaat sözleşmesi.
İstinafta belirtilmeyen husus: Taşınmaz değerleme hatası.
Sonuç: Yargıtay, temyizde dile getirilen bu gerekçeyi, istinafta belirtilmemiş olduğu gerekçesiyle değerlendirme dışı bıraktı.
📌 9. Bursa BAM 9. Hukuk Dairesi – E. 2023/1521, K. 2023/1642
Konu: Sendikal nedenlerle fesih.
İstinafta belirtilmeyen husus: Sendikal tazminatın hatalı hesaplanması.
Yargıtay HGK doğrultusunda direnme kararı: İstinafta yer almayan bu itiraz Yargıtay’da dikkate alınmadı.
📌 10. Bursa BAM 3. Hukuk Dairesi – E. 2022/1972, K. 2022/2075
Konu: Alacak davası.
İstinafta belirtilmeyen husus: Zamanaşımı def’i.
Karar: Temyiz dilekçesinde ilk kez zamanaşımı def’ine dayanılsa da, BAM kararında yer almadığı için Yargıtay incelemesi dışında bırakıldı.